Conversas

 

O Mesón (Eladio Monea)

Maio de 2016

 

Do Mesón ás Empozadas

—¿Ti acórdaste cando íamos por aquí ao monte co gando cara o Lameiro de Ramiras ou Val Redondo?

—Como non me bou acordar, ás veces xuntabámonos varios e deixabamos que as vacas andasen soltas pacendo mentres nos xogabamos á piña, o perrojato ou calquera outro xogo de rapaces inocentes e sen malicia.

   Aquel día Maruxa e Ramiro colleran a súa andaina en dirección aos Feás, pasaran polo Barreiro e pensaban ir hasta as Empozadas polo camiño, mellorado agora pola chegada da parcelaria, para despois vir de volta pola estrada dos Castros.

      —Malicia non habería moita pero xa non eramos tan rapaces, e inocentes menos, eu recordo que sempre andaba aproveitando algún descoido que podiades ter as mulleres para vervos as pernas, aínda que era practicamente imposible xa que traiades uns vestidos tan longos e unhas medias hasta tan arriba que non deixaban ver nada

—¡Mira ti!, mal pensei eu que foses un aproveitado deses, coa cariña que tiñas de bo rapaz

   —Unha cousa non ten que ver coa outra, un tampouco se podía por en contra da Natureza e as hormonas xa traballaban e mandaban, ¡non me digas que a ti non che pasaría algo parecido!

   —Non fillo non, eu sempre fun unha inxenua, ti mesmo mo tes dito mais dunha vez, acórdate que hasta chegaches a chamarme Cándida

   —Cándida tamén se chamaba unha muller que vivira en Santomé fai xa bastantes anos, que quedara viúva con tres fillos: Nicanor, Dolores e Vicente, que chegara a ter bastante capital e que fixera un testamento desherdando a Vicente, alegando que era mal administrador, da parte dos bens que lle correspondían deixando estes a favor dás súas fillas Cándida e María

   —¿E ti como estás tan ao tanto de todo iso?

   —Pois mira, ultimamente déuseme por andar remexendo en cousas do pasado e con algo que tivese que ver con Santomé ou a súas xentes; pero si non che interesa a historia cambiamos de conversa

  —¡Ah!, ¿pero aínda mais?, conta, conta

   —Como che dicía, revisando uns documentos antigos de compra venta dun familiar, atopei ese testamento verbal que Cándida, desde a súa cama de enferma ditaba a ese meu parente quen adoitaba escribir papeis similares, aínda que nunca desa relevancia

   —Entón qué viña a dicir

   —Mais ou menos o seguinte: «no pobo de Santomé, a quince de outono de 1.937, eu Cándida Yáñez, maior de sesenta anos, viúva e veciña deste lugar, é miña vontade deixar ao meu fillo Vicente Bande Yáñez herdeiro forzoso de todos os meus bens, igual que aos demais fillos, Nicanor e Dolores»

   —Pero, ¿non dicías que o había desherdado?

   —Escoita: « tomo esta determinación neste documento verbal a favor de Vicente porque nun tempo pasado habíao desherdado noutro testamento público ante un notario de Ribadavia»

   —Supoño que aínda hai mais, ¿non?

   —Supós ben: «hoxe atópome enferma nesta cama, baixo a asistencia médica de Don José Velo e, aínda que o diagnostico non é de gravidade, pensei como relixiosa que son, chamar ao cura de Cartelle quen tamén se ocupa desta parroquia para que me prestara os auxilios da relixión, e confesándome díxenlle que deixaba ao meu fillo Vicente desherdado por completo de todos os meus bens e que a parte que lle correspondía quedaríalle ás súas fillas. O señor cura don José Antonio Armada de Cartelle, con  palabras sumamente amorosas aconselloume e díxome: debe vostede obrar en conciencia, pero o meu consello é que lle deixe a todos os fillos partes iguales porque, si o Vicente é mal administrador bastante perda ten el, pero vostede debe de cumprir co deber de nai. E iso foi o que me fixo cambiar de idea a facer este documento provisional pero, en canto Díos me dea forzas para deixar esta cama irei inmediatamente a un notario e, si a miña enfermidade se agravara, confío que as autoridades lle acaben dando o valor de público»

   —Vaia poderío o dos curas e a súa relixión, e canta influencia terían naquelas xentes

   —A culpa non era só dos curas, as xentes tamén terían algo que ver. A min conmoveume o de «palabras sumamente amorosas» pero remátoche de contar a historia. Para iso terás que imaxinar a escena á hora da firma das testemuñas: habitación de Cándida na súa cama de enferma rodeada de catro homes; Manuel Yañez (o tío Manolo do Mesón), Remigio Mosquera (o tío Rubio), Secundino Martinez (Secundino do Mesón) e Serafín Martinez (este de Terzas). Como tamén tería que firmar Cándida e non sabía facelo, rogaríalle ao primeiro da lista que o fixese por ela.

 

    —¿Iso é todo?

   —Mais ou menos

   —Non sei por qué, teño a impresión de que si me soltaches todo este rollo debe de haber algo mais

   —Isto que che dixen atopeino nese documento, o resto contoumo Eladio da Cruz que é a quen sempre acabo recorrendo cando quero saber algo mais dalgunha familia e el, coa súa prodixiosa memoria de noventa e catro anos, faino sempre encantado

—Entón, ¿cal é ese resto?

—Segundo Eladio, Cándida era de Seixadas onde tamén tería unha carnicería, pero casara con Marcos Bande de Santomé; cando queda viúva a carnicería véndella ao tío Delmiro, quen xa tiña a do Mesón. Non se sabe exactamente cando volve a vivir a Seixadas, pero que alí acabaría convivindo cun bisavó de Eladio por parte de nai. Sempre segundo Eladio, este bisavó chamábase Esteban Martinez, nacera na Bouza e viña a ser dá familia dos Longos. Casara cunha muller de Seixadas e tiveran cinco fillos, os dous menores, Dosinda e Xosé fóranse de moi novos para o Brasil e non se sabe de certo si volverían algunha vez ou se quedaran por alá.

   —Que curioso, cando un pensa na vida daquela xente, non se imaxina que tiveran tanto tempo para segundo que cousas, e resulta que habería bastantes casos de promiscuidade.

 —As hormonas Cándida, perdón, Maruxa, as hormonas

 —Habería máis razóns, por exemplo a soidade, a dependencia e tamén, por que non, o cariño

   —É certo que a soidade nunca foi boa compañeira, pero tes que recoñecer que cada vez hai mais xente que a acaban elixindo como opción, incluso entre a mocidade; será que as relacións, tamén a veces, poden resultar complicadas

   —Ou complicámolas nos ao ser menos tolerantes e ter cada vez menos paciencia ou aguante. Mira estamos rematando a camiñada e co teu rollo de Cándida apenas nos demos conta de por onde pasamos. Aí no Lameiro de Ramiras foi onde vimos ao lobo por primeira vez e recordo que quedaramos moi asustados

—Si, e tamén aí no campo do tío Xulio de Terzas brincabamos subindo ás medas da herba seca e escorregarnos despois como si fose nun tobogán. Recordo que eu sempre andaba aproveitando a ocasión por si había algo onde apalpar sen que vos deses moito a conta

—Mira que inocente debía de ser eu daquelas, que nin se me ocorría pensar en nada diso, e menos que andaba rodeada de libidinosos

—Promiscuidade, libidinosos, ¡vaia vocabulario!, acórdate que eu non puiden estudar no Zorelle

—Claro, nas novelas de vaqueiros ou Corín Tellado, que eran as que lías ti, os seus autores non adoitaban espremer moito o cerebro e menos o vocabulario, supoño que co tempo acabarías lendo algo mais serio.

—Mira, as lembranzas destas terras por onde pasei tantas veces e daquelas xentes, son o que levo sempre comigo onde queira que vaia

—Algo parecido lle debeu de pasar a quen escribiu este poema:

                                                               

Algúns din ¡miña terra!
Din outros ¡meu cariño!
I este, ¡miñas lembranzas!
I aquel, ¡ou, meus amigos!
Todos sospiran, todos,
por algún ben perdido.
Eu só non digo nada,
eu só nunca sospiro,
que o meu corpo de terra
i o meu cansado esprito,
adonde quer que eu vaia
  van comigo.

(Follas novas, 1880)

Rosalía de Castro

::  Algúns din  ::