—Dimo a min, que moitas noites na cama e sen durmir, penso nalgunhas fincas que tiñamos e neses momentos sería capaz de saber como eran as marxes, incluso onde se atopaban os marcos, pero cando estou no sitio son incapaz de localizalas.
Esta conversa levarían Maruxa e Ramiro aquela tarde de outono, paseando pola pista recen feita coa chegada da parcelaria en Santomé. Decidiran ir a tomar un café pero cando estaban chegando ao bar acordaran deixalo para mais tarde e seguir andando hasta a Cruz, alí coller á esquerda cara ás Airiñas, pasar pola Subilleira, os Cardedos e seguir hasta o Tapado.
—A min iso tamén me pasa cos camiños, que penso que vou co carro de vacas ou andando por eles e podo ver as costas, as revoltas ou as carrilleiras que tiñan, pero claro, no recordo, xa que os camiños non están, xa non existen e no seu lugar só hai broza.
—Por aí pasaba o camiño que ía dar aos Bidros, á Revalga e o Redondelo e mira ti agora o que queda del.
—Xa que falas dos Bidros, recordo que contaba miña nai que un día viña cun feixe de herba á cabeza e atopouse con Francisco, un mestre de Celanova que daquelas daba clases na escola do Cruceiro e vivía na casa de Herminda, no Fondo do Lugar. O mestre preguntáralle á miña nai se sabía onde quedaba o val dos cristales xa que alguén lle dixera que alí podería atopar a Herminda, e miña nai respondéralle: «eu ese val non lle sei onde queda, pero Herminda quedaba segando herba nos Bidros».
—Eu tiña entendido que ese tal Francisco daba clases pero non tiña o título de mestre, daquelas non o esixían; tamén que vivía con Herminda pero non trataría nada ben á súa filla Concepción na escola, hasta o punto de facela chorar a miúdo e negarlle a saír facer as súas necesidades.
—Si, e tamén que era bastante dado á bebida. O primeiro home que tivera Herminda chamábase Augusto, era de Terzas e morrera na guerra estando no lado republicano. Despois, Herminda xuntárase con Pepe Motora e tiveran tres fillos, dos que un morrería sendo moi novo.
— Ti quen crees que vivía mellor naqueles tempos, ¿o home ou a muller?
—Sen dúbida o home, naquel e en todos os tempos os homes sempre vivistes mellor cas mulleres, por algo sempre vos encargastes de ir modelando o sistema para que vos fose favorable.
—Tal e como o dis parece que manipulabamos as leis e transgrediamos as normas para mantervos oprimidas.
— Eu dixen modelar, non manipular, e as normas non vos facía falta transgredilas, xa que tamén sempre seríades vós os que as fostes poñendo, ou impoñendo.
—-¿Ti crees que había machismo no convivir do Santomé que recordamos?
— Pois claro que había machismo, aínda que non se utilizase esa palabra, o que non había era feminismo. Nosas nais e nosas avoas estaban influenciadas polo autoritarismo, pola relixión e pola rápida emancipación, pensa que daquelas o peor estigma dunha muller era quedar solteira, e moito máis si tiña un fillo.
— Si, nisto último estamos de acordo, pero non te me vaias polas ramas. Eu o que che dicía era si, no convivir diario, nos traballos dentro e fora da casa, existía ese autoritarismo do que falas por parte do home, ou mais ben era unha especie de compartir roles; e dicir: o home saía a traballar e a muller quedábase na casa, facendo a comida, atendendo á familia, ás facendas, etc.
—Ti sabes ben que non era así. A muller non quedaba na casa, non, a muller saía co seu home a facer practicamente os mesmos traballos que facía el, e a comida facíaa ao chegar á casa, mentres o home ía para o bar ou a conversar na rúa cos outros homes e iso podíase repetir pola noite e así practicamente todos os días.
—Non serían todos, tamén habería algúns que axudaban nas cousas da casa, ¿non?
— Si, ¡a lavar a roupa!, ¡a cambiarlle o cueiro aos nenos!, ¡a facer a comida!, ¡anda non me fagas rir!
—O que non me podes negar é que as mulleres mandaban máis cos homes, eran as matriarcas da familia, hasta o punto de coller os cartos dos xornais que gañaba o home e gastalos como elas querían.
—Iso tamén tería unha boa explicación, pero ao mellor non che vai gustar moito a que che vou dar.
—Chegados ata aquí xa pouco bo podo esperar do que me dis, pero ti conta, conta.
—Mira, si deixabades que mandaramos nos era porque vos conviña e porque sabiades que o facíamos mellor do que podiades facelo vós. Ademais, para a administración dos poucos cartos que podían entrar na casa, ninguén como nos sabía mellor onde había que gastalos e as necesidades que podía haber. Recordo sempre á miña nai gardando nunha cunca as poucas calderillas que lle daban por vender unha ducia de ovos ou uns litros de leite, si algunha vez sobraban, e como sería capaz de estiralas para comprar pan, aceite ou bacallau na tenda.
—Aínda que me custe, teño que darche a razón en moitas cousas, pero todo iso non aclara a miña dúbida, si os nosos devanceiros eran machistas.
—Claro que eran, pero eles non o sabían, tampouco o sabiamos nos, ¿e sabes porque non o sabían?
—Non sei, dime ti.
—Porque non se paraban a pensalo, ou porque non tiñan tempo para pensalo, ou, ao mellor, tampouco lles importaba moito mentres os deixaran vivir tranquilos; as mulleres estarían mais preocupadas que o home enfermase, falecese ou se fose con outra muller. Tamén se podían dar casos de todo o contrario: mulleres que preferían quedar soas porque non estaban contentas co seu home ou porque a maltrataba, xa que violencia de xénero tamén había.
—Recordo un caso, que tamén contaba miña nai que lle pasara cunha veciña do pobo, que daquelas andarían moito xuntas porque axudábanse as dúas traballando as terras e axugando as súas vacas. Resulta que un día que andaban sachando millo no Lameiro de Ramiras, pasou por alí Miro, que viña a ser o home de Tina, cunha escopeta ao lombo dicindo que ía de caza cara Val Redondo, entón Tina dixéralle a miña nai que ía ir a vixíallo porque sospeitaba que andaba detrás dunha muller de Ramiras, e alá foi. Non pasaría mais dunha hora, cando Tina volvía correndo polo monte abaixo pedindo auxilio con Miro detrás dela coa intención de zurrarlle. Cando chegan, case xuntos, onde se atopaba miña nai, esta púxose no medio dos dous e con moito esforzo evitaría aquela malleira; a que non puidera evitar foi a que lle daría mais tarde. Ao día seguinte quedaran para ir buscar un carro de leña, e como Tina non aparecera, miña nai fóra a súa casa para ver si lle pasara algo e atopouna deitada na cama chea de magulladuras por, segundo ela, haberse caído polas escaleiras.
—Non facía falta que lle puxeras nomes, sei ben de quen falas, pero equivócaste si pensabas que me ía facer gracia a historia, mais ben dáme pena e prodúceme tristura. Por outra parte, alégrome de que a contaras porque así poderíache aclarar mellor todas esas dúbidas que parece que tes do machismo, o autoritarismo, ou compartir roles. Ao meu parecer sempre existiron parellas malcasadas e a que contas podía haber sido unha delas. Como daquelas non existía o divorcio, a muller, fose pola dependencia que tiña do home, fose polos prexuízos socias que podía haber, sempre levaría as de perder. Non pasaría o mesmo co home que fixese o que fixese nunca sería cuestionado. Xa ves ti como acabaría ocorrendo neste caso coa vida de cada un: Miro en lugar de traballar e axudar na casa, seguía indo de caza cando lle apetecía, asistiría a paparotas nas feiras e festas cos amigos e acabaría facendo mais vida en Suíza que en Santomé, incluso convivindo con outra parella coa que si acabarían tendo familia; mentres que a pobre Tina nunca sairía do pobo onde sempre estivera exercendo de mula de carga do seu home que, cada vez que volvía á casa acabaríaa “premiando” co que mellor sabía facerlle.
—E total todo iso para nada, mira, aquí acabaremos todos por moitas voltas que lle queiramos dar. Aquí están algúns dos que andamos a falar, están os nosos queridos pais e algún día tamén estaremos nos.
Acabaran de entrar no atrio da igrexa despois de dar a volta no Tapado e coller a estrada que viña de Cartelle. Alí pararíanse un pouco recordando aos seus e logo seguirían camiño do bar para tomar aquel café que deixaran pendente.
—Si, tes razón, pero aínda estando aquí nos gustaría que nos recordaran e falaran de nos por haber feito cousas boas e non por ter mala fama ou por haberlle feito mal a outras persoas. Particularmente gustaríame que me recordaran por ser honesta, sinxela e querida polos meus, non sei ti que pensas diso.
—A min gustaríame haber inventado algo que fose de utilidade para os demais e que me recordaran por iso, ou tamén por haber deixado algunha pegada que tardara en borrarse, aínda que fose nunha parede. En realidade gustaríame que os que tiveran a sorte ou a desgracia de convivir comigo, me recordaran botándome de menos algunha vez, mais que nada por si nalgún momento lle houbera sido de axuda en algo que lle fixera a súa vida mais levadeira.
San Antonio bendito,
dádeme un home,
anque me mate,
anque me esfole.
Rosalía de Castro
Ningún comentario:
Publicar un comentario